Maatwerkers kweken biologische oesterzwammen voor Delhaize

Oesterzwammen zijn lekkere, heel voedzame paddenstoelen. Toen een West-Vlaamse producent van oesterzwamsubstraat ermee stopte, besloot maatwerkbedrijf De Kromme Boom om de productie over te nemen. Met hun biologisch gekweekte oesterzwammen kregen ze meteen 50% van de aanbesteding als leverancier van Delhaize. Het verhaal van een succes.

Ondernemingstype Maatwerkbedrijf
Provincie Oost-Vlaanderen
Gemeente Oostakker
Activiteiten
biologische oesterzwammen

Begonnen als opvangcentrum

De Kromme Boom begon 37 jaar geleden als een kleine vzw die 24/7 mensen begeleidt die in een noodsituatie zijn terechtgekomen. Bijvoorbeeld mensen met een drugs- of alcoholverslaving. Stap voor stap gaat De Kromme Boom met hen op zoek naar wat ze nodig hebben om opnieuw gelukkig te worden, en creëert de vzw wat daarvoor nodig is. Met dagen van 8 uur werken, 8 uur ontspannen – met daarin ook de normale huishoudelijke taken zoals koken, wassen en poetsen – en 8 uur slapen geeft De Kromme Boom hen opnieuw structuur in hun leven. 8 uur per dag werken de mensen in ateliers zoals hout- en metaalbewerking en groenonderhoud om opnieuw een goed gevoel te krijgen in het leven. Langzaam maar zeker wordt voor iedereen ook psychologische, financiële en andere begeleiding opgestart.

Groei naar maatwerkbedrijf

In 1995 werd De Kromme Boom een proefproject om het concept van maatwerkbedrijven uit te testen. Langzaam groeide het bedrijf van 4 naar 16 maatwerkers. Niet genoeg om na het maatwerkdecreet van 2015 als volwaardig bedrijf verder te gaan. Gelukkig reikte maatwerkbedrijf Ryhove uit Gent een reddende hand. Met hun hulp kwam De Kromme Boom aan 20 voltijdequivalenten (vte’s). Vandaag zijn er 22 vte’s aan de slag.

Oesterzwammen: eerste praktische oplossing

Eindverantwoordelijke Tieneke Heyerick: “We zijn altijd een vreemde eend in de bijt geweest. We blijven bewust kleinschalig en varen onze eigen koers. We stemmen onze activiteiten af op de talenten van de mensen die we hier opvangen of die als externe doelgroepwerknemer voor ons werken. We hebben 7 ateliers die we met 22 mensen draaiende houden. Zo maken we hen multi-inzetbaar en hebben ze ook elke dag een heel afwisselende job. Maar omdat onze 3 werkbegeleiders al dat werk niet meer aankonden, elke dag te verspreid waren en het decreet om permanente begeleiding van de maatwerkers vroeg, zochten we een nieuwe activiteit die we op ons eigen terrein konden uitvoeren. Zo kwamen we bij de oesterzwammen terecht.”

Meteen succesverhaal

Toen een West-Vlaamse producent van oesterzwamsubstraat – een mengeling van stro, hooi, water en alles wat nodig is om oesterzwammen te laten groeien – zijn bedrijf verkocht, besliste De Kromme Boom in september 2019 om het over te nemen. Met de financiering van de oproep ‘Sociaal Ondernemen - Innovatie’ gaven ze hun plannen vorm. “In januari 2020 begonnen we om onze bestaande infrastructuur om te vormen”, gaat Tieneke Heyerick verder. “Onze eigen mensen ontmantelden onze serres en pasten ze aan naar een infrastructuur om er oesterzwammen in te kweken.”

Leverancier van Delhaize

Maar bijna onmiddellijk namen hun plannen een onverwachte wending. “We werken samen met de REO Veiling in Roeselare, en zij lieten ons weten dat Delhaize ons als leverancier van oesterzwammen wilde. Ze hadden een leverancier in Nederland, maar zochten een lokale, Belgische producent met een sociaal karakter die oesterzwammen duurzaam kweekt. In Vlaanderen zijn we dan ook innovatief. We zijn een bedrijf dat 100% biologisch en duurzaam produceert. Ondertussen behaalden we al de labels Bio, GlobalGap en Vegaplan.” 

Nu al productie van oesterzwammen

“We konden toen zelf nog geen substraat maken omdat onze infrastructuur nog niet klaar was. Maar in juli 2020 konden we na een periode proefdraaien toch al de productie en levering van oesterzwammen opstarten. Dat kon zo snel omdat je na het enten van de sporen al na 5 weken volgroeide oesterzwammen hebt om te oogsten. Eerst vormt zich het mycelium – het ‘zaad’ van de oesterzwam – in 3 weken in een kweekcel van 22 °C, daarna groeien ze 2 weken in een kweekcel waar koudere, vochtige herfstomstandigheden worden nagebootst.”

Eind 2021 productie van substraat

Het biologische substraat om de zwammen in te kweken koopt De Kromme Boom voorlopig aan in Nederland. Tieneke Heyerick: “Dat zijn vierkante pakketten van 20 kg in plastic gewikkeld. Tegen eind 2021 willen we onze eigen infrastructuur helemaal klaar krijgen en eigen substraat beginnen te produceren in kolommen ter grootte van een persoon. Dat levert een grotere opbrengst op en maakt het plukwerk ook veel gemakkelijker en ergonomischer.”

Eenvoudig manueel werk

“Dankzij de oesterzwammen bereiken we een ruimer publiek maatwerkers. Voor hout- of metaalbewerking moet je vakkennis hebben. Voor de productie van oesterzwammen hoeft dat niet. De substraten naar de volgende kweekcel brengen, de oesterzwammen plukken, in transportbakken leggen, versnijden, wegen en verpakken: het is allemaal gemakkelijk manueel werk. Iedereen kan zonder problemen werk van elkaar overnemen. Of het nu mensen met ASS, een gevangenisverleden of een verslavingsachtergrond zijn: dat brengt hen dichter bij elkaar.”

Boost voor maatwerkers

“Je ziet ook dat het hun zelfvertrouwen een boost geeft. Na 3 maanden productie werden we op de veiling geëvalueerd. REO veiling liet ons weten dat onze kwaliteit top is en dat we als nieuwe producent een echte meerwaarde zijn naast de al bestaande oesterzwamkwekers. Dat ongelooflijke nieuws maakte hen nog zelfverzekerder. Onze mensen bouwen ook alles zelf, inclusief de technische infrastructuur en automatisering. Alleen voor de betonwerken schakelden we een aannemer in. Ook dat verhoogt hun betrokkenheid.”